Sự khác biệt giữa thơ ca và các bài vè tiếng Anh
Những bài vè đơn giản hay các bài đồng dao vốn được xem là một nét đặc trưng sẵn có trong hầu hết các nền văn hóa. Từ khi trẻ con bắt đầu biết nói, nhiều bé sẽ thích được vui chơi và tự mình trải nghiệm âm thanh – cũng chính là bước đệm cho việc trẻ thưởng thức các bài hát vè sau này. Đa phần trẻ nhỏ có các kỹ năng và một “bộ nhớ lưu trữ” bẩm sinh tích hợp, cho phép trẻ có khả năng bắt chước âm thanh cũng như tiếp nhận ngôn ngữ và nhịp điệu đặc biệt của các bài vè.
Lượm lặt và lặp lại kiểu ngôn ngữ đặc biệt của các bài vè cũng là một hình thức vui chơi khác của trẻ nhỏ. Trẻ học những ca từ trong bài vè một cách vô thức và dễ dàng. Đối với trẻ em thì đây không phải là một việc gì đó khó khăn như người lớn vẫn nghĩ.
Bằng cách chơi với các bài vè ngắn, trẻ có thể khám phá các cơ chế của ngôn ngữ tiếng Anh và tìm ra được các nguyên lý hoạt động của ngôn ngữ, đồng thời còn dần làm quen được với 44 âm và 26 chữ cái trong tiếng Anh. Tuy nhiên, giá trị của việc chơi đùa với ngôn ngữ thông qua các bài vè trong giai đoạn học hỏi đầu đời này lại hay thường bị đánh giá thấp và bỏ qua.
Có một sự khác biệt giữa vè và những bài thơ đơn giản cho trẻ nhỏ. Các bài vè thì khá ngắn và lời vè thường bao gồm các từ có vần điệu; phép lặp của âm thanh và từ ngữ được lồng ghép trong nhịp điệu khá hấp dẫn, dễ truyền miệng và sao chép. Các bài vè truyền thống và nổi tiếng đôi khi được phân loại và vần điệu “Mother Goose” hoặc các bài thơ, khúc hát truyền thống, chẳng hạn như “Twinkle, Twinkle, Little Star” and “Humpty Dumpty” đã từ lâu được xem là một phần không thể thiếu của văn hóa Anh. Bạn có thể tìm thấy một phiên bản của Twinkle Twinkle Little Star trên trang web nghe tiếng Anh của Hội đồng Anh.
Mặt khác, những bài thơ đơn giản cho trẻ em nhìn chung thì lại ít phụ thuộc vào chất hóm hỉnh của ngôn ngữ và thay vào đó là tập trung nhiều hơn về mặt ý nghĩa, giúp khơi gợi lên những cảm xúc, trí tưởng tượng và khát khao khám phá những ý tưởng vượt ra ngoài môi trường của chính các em. Những bài thơ đầu tiên có thể mang tính truyền thống hoặc hiện đại; là một sự tiến triển tự nhiên từ những bài vè đầu tiên. Chúng thường ít được biết đến và ít có khả năng được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như các bài vè.
Tại sao phải là các bài vè?
Vè vốn được xem là những “trò chơi di động”. Các bậc cha mẹ và con gái có thể cùng hát vè bất cứ lúc nào hoặc bất cứ nơi nào để thay đổi tâm trạng hoặc lấp đầy những khoảnh khắc buồn chán. Những bài vè không cần bất kì một loại đồ chơi, thiết bị hay thậm chí là một cuốn sách nào để dựng cảnh; chúng phụ thuộc phần lớn vào âm thanh của giọng đọc vè để khơi gợi sự hứng thú. Một số bài vè khác còn có thể đi kèm với các hoạt động thể chất, giúp xác nhận vốn hiểu biết và đóng vai trò là một công cụ trợ giúp cho việc ghi nhớ.
Bài vè đối với trẻ con chính là một trải nghiệm tuy ngắn nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ, rất phù hợp với mức độ chú ý còn hạn chế đặc thù ở độ tuổi này. Vè cũng giống như một câu chuyện nhỏ gọn có mở đầu, kết thúc. Khi trẻ đã trải qua các quá trình từ mở – thân – kết này, chúng sẽ cảm thấy thêm phần tự tin vì biết được rằng nội dung ngôn ngữ là luôn cố định, ngay cả khi tốc độ đọc có thể thay đổi để phù hợp với tâm trạng. Câu từ hấp dẫn, vui tươi – thường tương tự như ca từ được sử dụng trong các đoạn nhạc thương mại trên truyền hình, cùng với lời lẽ ngắn gọn sẽ giúp ghi nhớ dễ dàng và nhanh chóng.
Trẻ nhỏ muốn giao tiếp bằng tiếng Anh ngay lập tức và thất vọng vì chúng không thể diễn đạt những gì mình muốn sẽ có cơ hội cảm nhận rằng ngay từ đầu những buổi đầu tiên, chúng có thể nói tiếng Anh rất nhiều và nói nhanh như người lớn. Sự hài lòng đóng vai trò là động lực thúc đẩy hoàn thành ở trẻ. Sự thành công ở đây không đến từ việc chơi trò chơi bằng tiếng Anh, mà là từ việc kiên trì cho đến lúc thực hiện được một nhiệm vụ xác định – chẳng hạn việc biết và thuộc một bài vè.
Học nói tiếng Anh có thể gây khó khăn cho một số trẻ nhỏ; và việc biết đến các bài vè có thể được xem là bước đệm thúc đẩy khuyến khích trẻ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu học tiếng Anh ở trẻ em.
Những trẻ đôi khi ngại nói tiếng Anh, thường bắt đầu nói bằng cách cùng hát vè với người đang khích lệ trẻ. Thông qua việc chia sẻ một nội dung từ cố định, hóm hỉnh, sự tự tin của trẻ cũng theo đó tăng dần lên cho đến khi trẻ thấy mình có thể tự đọc gần hết một bài vè ngắn.
Chọn bài vè
Điều quan trọng là phải biết cách xây dựng một bộ sưu tập các bài vè, để làm được điều này, phụ huynh nên chuẩn bị để giới thiệu một hoặc hai bài vè mới mỗi tuần, tùy thuộc vào độ dài của mỗi bài cũng như sở thích và tâm thế sẵn sàng học hỏi của trẻ. Có một số ngày trẻ có khả năng tiếp nhận nguồn thông tin mới tốt hơn và điều quan trọng nhất là phải biết linh hoạt điều chỉnh theo những tâm trạng này.
Vè có thể được tìm thấy trong:
Truyện tranh theo vần – từ một vần cho đến một cuốn sách tranh hoàn chỉnh như “In the Dark, Dark Wood” của Jessica Souhami, được xuất bản bởi Frances Lincoln.
Vè truyền thống – Có nhiều cuốn sách về vè truyền thống và thơ ca dành cho trẻ em, chẳng hạn như: The Ladybird Book of Nursery Rhymes, được xuất bản bởi Ladybird.
Khi sưu tầm các bài vè, cha mẹ cần chọn những gì mà bản thân họ cũng cảm thấy thích, và hãy luôn ghi nhớ:
Trình độ tiếng Anh ngày càng tăng của trẻ.
Sở thích và các nhu cầu đặc thù về giới tính của trẻ đang ở độ tuổi phát triển – nhiều trẻ em thích các hoạt động thể chất như: Jeremiah, blow the fire,/Puff, puff, puff./First you blow it gently…/Then you blow it rough.
Trẻ có thể áp dụng các kiến thức tiếng Anh thường gặp trong cái bài vè vào cuộc trò chuyện hàng ngày hay không?
Bài vè ba mẹ lựa chọn có phổ biến và được nhiều người biết đến hay không?
Lựa chọn các bài vè với các tên riêng có thể được cá nhân hóa bằng cách thay đổi thành tên gia đình. Ví dụ: Diddle, diddle dumpling,/My son John,/Went to bed /With his trousers on.
Lựa chọn một số bài vè có thể được lồng ghép vào các hoạt động hoặc thói quen sinh hoạt của gia đình. Ví dụ: I scream,/You scream/We all scream for ice-cream! /What would you like?/Chocolate, lemon, vanilla or…/One is for you/And one’s for me.
Có nhiều lựa chọn về các bài vè đáp ứng hầu hết các nhu cầu như:
Vè dùng để nói xin chào hay tạm biệt: Hi Mary!/How are you?/Fine, thanks./What about you?
Vè hành động và vè về các bộ phận cơ thể như ngón tay: 10 fingers,/10 toes,/2 eyes/And a round nose.
Vè trò chơi: Acker Backer, Soda Cracker, Acker Backer Boo!/Acker Backer; Soda Cracker/Out goes YOU!/One potato, two potatoes, three potatoes, four;/Five potatoes, six potatoes, seven potatoes, more?/One babana, two bananas, three bananas, four,…
Vè truyền thống: Twinkle, twinkle, little star/How I wonder what you are /Up above the world so high/Like a diamond in the sky/Twinkle, twinkle, little star/How I wonder what you are.
Cách học bài vè
Việc làm thế nào để một bài vè trở nên sống động hơn phụ thuộc nhiều vào cách cha mẹ sử dụng giọng nói, đôi mắt, nét mặt và ngôn ngữ cơ thể. Để thu hút được sự chú ý của một đứa trẻ, việc giới thiệu một bài vè mới cần phải là một trải nghiệm đầy kịch tính, trong đó giọng nói sẽ đóng vai trò dẫn dắt đứa trẻ thông quan vần điệu.
Trẻ em vốn có thính giác nhạy bén hơn người lớn nên dễ dàng trở nên quen thuộc với một vần điệu, trẻ sẽ học được cách đọc cảm xúc của người lớn qua giọng nói và không còn cần sự hỗ trợ nào từ ngôn ngữ cơ thể.
Có khá nhiều bài vè truyền thống có thể được nói và hát. Vào thời điểm mới bắt đầu học tiếng Anh, tốt hơn là nên nói để trẻ chỉ có một nhiệm vụ học tập duy nhất là tiếp thu các từ ngữ. Nếu cùng lúc trẻ phải học các giai điệu cùng với các từ sẽ gây khó khăn và phức tạp cho trẻ.
Một số khác khi học hát vè đầu tiên, lại nhận thấy rằng chúng gặp khó khăn trong việc chuyển ngôn ngữ hát sang dạng nói: điều này dẫn đến kết quả là trẻ nói “ngôn ngữ hát” khi giao tiếp tiếng Anh hàng ngày.
Nếu ba mẹ muốn trẻ học các bài vè tiếng Anh, cần dành cho trẻ thời gian để tìm ra và so sánh các từ ngữ, âm thanh, ý nghĩa theo cách thức của riêng trẻ. Không nên hấp tấp và bắt trẻ làm việc với tốc độ như người lớn, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của việc học một vần điệu mới.
Sự lặp lại nghe có vẻ khá nhàm chán đối với người lớn, nhưng điều này lại rất quan trọng với trẻ em vì nó mang đến cơ hội để điều chỉnh lại “tiềm thức ngôn ngữ và âm thanh”. Đây cũng là dịp để xác nhận những gì trẻ biết và điều này giúp trẻ thêm phần tự tin hơn.
Người lớn hãy diễn đạt vè qua lời nói, chầm chậm nhấn mạnh và thể hiện sinh động các ca từ, hỗ trợ ý nghĩa bằng hành động, hình ảnh hoặc đồ vật thật. Sự tham gia vật lý sẽ giúp trẻ ghi nhớ và cảm thấy tốt hơn. Nhấn mạnh các từ quan trọng cũng như các từ có vần điệu và khi cần thiết thì đừng quên dịch nghĩa cho trẻ hiểu.
Khi một bài vè được sử dụng thành thạo, trẻ và bạn giờ đây đã sẵn sàng thay phiên nhau, mỗi người nói một câu. Thay phiên là một kĩ năng học quan trọng vì nó đòi hỏi phải lắng nghe cẩn thận, cũng như có sự đồng cảm với người khác và đưa ra nhận xét khi họ nói. Mặc dù trẻ em có thể thuộc nằm lòng hầu hết các bài vè, nhưng chúng vẫn có thể không sẵn sàng để bắt đầu nói vè một mình.